برجام؛ دستاوردی بزرگ برای ایران/غلبه دیپلماسی بر زور و خشونت

به گزارش خبرگزاری مهر، کشورهای ۱+۵ بامداد روز یکشنبه هفته جاری با صدور بیانیه ای آغاز اجرایی شدن برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) و لغو تحریم ها علیه ایران را اعلام کردند. این بیانیه پس از گزارش نهایی آژانس بین المللی انرژی اتمی در خصوص صلح آمیز بودن برنامه هسته ای ایران صادر شد. در همین راستا روزنامه الجمهوریه لبنان گفتگویی را با «محمد فتحعلی» سفیر جمهوری اسلامی ایران در لبنان ترتیب داده است که مشروح آن از نظر می گذرد؛

*جمهوری اسلامی ایران و کشورهای غربی در اجرای توافق هسته ای به چه دستاوردی رسیدند آینده را چگونه می بینید؟ 

جمهوری اسلامی ایران، منطقه غرب آسیا و جهان درمقطع خطیر و تاریخی قرار دارد. از ۱۷ ژانویه ۲۰۱۶ اجرایی توافق هسته ای میان جمهوری اسلامی ایران و گروه کشورهای ۱+ ۵ آغاز شد. توافقی که به اعتقاد ما به منزله موفقیت طرفین بود. زیرا تلاشهای دو طرف برای رفع یک بحران غیرضروری اما خطرناک به نتیجه نشست و طرفها با عقلانیت و پشتکار با استفاده از ابزار دیپلماسی و گفتگو توانستند یکی از پیچیده ترین مسائل را حل کنند. مساله ای که در یک طرف آن جمهوری اسلامی ایران  قرار داشت که برای پاسخ به نیازهایش با تکیه بر ظرفیتها و توانمندی‌های علمی و صنعتی خود به دنبال استفاده از انرژی صلح آمیز هسته ای بود و در این مسیر از دادن شهدا، تحمل فشارهای اقتصادی و سیاسی باکی نداشت. طرف دیگر هم کشورهایی بودند که به دلایل مختلف حاضر به پذیرفتن توان هسته‌ای ایران نبودند.

در این گروه قدرتهایی بودند که راهبرد ضعیف و عقب نگهداشتن سایر کشورها را دنبال می‌کردند و پیشرفت ایران را در تعارض با منافعشان می دیدند و دسته دیگر در نتیجه تبلیغات سوء دچار بی اعتمادی نسبت به فعالیتهای هسته ای ایران شده بودند. 

در این مساله طرف سومی هم فعال بود و آن کشورهایی بودند که درسالهای گذشته از هر اقدامی در جهت تشدید اختلافات میان دو طرف بالا فروگذار نکردند. در رأس این گروه رژیم اشغالگر صهیونیستی است که از یک سو با ادعاهای دروغین و استفاده از لابی صهیونیستی افکار عمومی را گمراه می‌کرد و از طرف دیگر با به شهادت رساندن دانشمندان هسته‌ای ایران می کوشید مانع پیشرفت کشورهای اسلامی و دستیابی ملتهای منطقه به دانش هسته ای شود تا  موقعیت خود را در منطقه و در میان کشورهای اسلامی حفظ کند. درکنار این رژیم نیز متاسفانه کشورهایی بودند که با صرف مبالغ هنگفت در همراهی آشکار و پنهان با رژیم صهیونیستی می‌کوشیدند مانع حصول این توافق شوند این کشورها دچار خطای محاسباتی شده و به اشتباه حیات و منابع خود را در گرو تداوم این مساله می‌دیدند. 

از منظر جمهوری اسلامی ایران این یک موفقیت است زیرا ملت ایران در نتیجه تلاش علمی، ایستادگی، صبر، دادن شهید و تبعیت از رهبری حکیمانه ولی فقیه به عنوان عمود نظام اسلامی با با تدابیر جناب آقای روحانی رئیس جمهوری اسلامی ایران و کوشش تیم ورزیده مذاکره کننده توانست حق خود را در استفاده صلح آمیز از انرژی هسته ای تثبیت نماید و به جرگه  کشورهای دارنده دانش هسته ای وارد شود. 

همچنین درچارچوب این توافق جمهوری اسلامی ایران حق استفاده صلح آمیز از انرژی هسته ای را دارد وکلیه مفاد قطعنامه های ۱۶۹۶ (۲۰۰۶)، ۱۷۳۷ (۲۰۰۷)، ۱۷۴۷ (۲۰۰۷)، ۱۸۰۳ (۲۰۰۸)، ۱۸۳۵ (۲۰۰۸)، ۱۹۲۹ (۲۰۱۰) و ۲۲۲۴ (۲۰۱۵) خاتمه می یابند و پس از این تنها قطعنامه ۲۲۳۱ (۲۰۱۵) شورای امنیت که برجام را مورد تأیید قرار داد و پیمان منع گسترش سلاح های هسته ای  (ان پی تی)، تنها چارچوب حقوقی مربوط به فعالیت‌های هسته ای ایران خواهد بود.

علاوه بر این نه تنها فعالیتهای هسته ای ایران در چارچوب توافق هسته ای تداوم خواهد یافت بلکه اتحادیه اروپایی، کشورهای ۱+۵، مرکب از چین، فرانسه، آلمان، روسیه، بریتانیا و ایالات متحده آمریکا با ایران در زمینه استفاده‌های صلح آمیز از انرژی هسته ای در چارچوب برجام همکاری خواهند کرد. 

یکی دیگر از مهمترین دستاورهای این توافق آن است که از روز گذشته تحریم های مالی و اقتصادی ملی و چندجانبه مربوط به برنامه هسته ای ایران برداشته شد. اتحادیه اروپایی تحریم های مالی و اقتصادی در رابطه با فعالیتهای هسته ای ایران را لغو کرد و ایالات متحده هم اعمال تحریم های مرتبط با برنامه هسته ای ایران را متوقف می کند این امر هم فعالیتها و مناسبات اقتصادی ایران با جهان را تسهیل می کند و هم زمینه مشارکت بین المللی در پیشرفت اقتصادی ایران را تسهیل می‌کند.

دستاورد دیگر ملت ایران این بود که به جهانیان ثابت کرد که به دنبال تعامل سازنده، راست و درست با جهان است و در این مسیر هم از ابزار دیپلماسی قوی و هم از پشتوانه وحدت ملی به عنوان بزرگترین عنصر قدرت ملی و رهبری شجاع برخوردار است.

برای طرف مقابل نیز بُرد تلقی میشود زیرا با تحت نظارت قرار گرفتن کلیه فعالیتهای هسته ای ایران در چارچوب این توافق، نگرانی های آنها برطرف میشود . به عبارت بهتر آژانس بین المللی انرژی اتمی که مسئولیت مراقبت و راستی آزمایی اجرای برجام و نیز تعهدات ایران به عنوان عضو معاهده منع اشاعه و موافقتنامه پادمان و اجرای موقت پروتکل الحاقی را به عهده دارد بر کلیه فعالیتهای ایران در چارچوب تعیین شده نظارت خواهد کرد.

*برخی می گویند بعد از رفع تحریم ها جمهوری اسلامی ایران آماده یافتن راه حل برای بحرانهای منطقه ای شده است . اولویت ایران در این زمینه کدام است لبنان؟ سوریه یا یمن؟

در این زمینه ابتدا لازم می دانم به یک اصل کلیدی برای حل و فصل هر مساله اشاره کنم که بدون توجه به آن هر کوششی بی نتیجه خواهد بود. این اصل مهم لزوم شناخت واقعی مسئله و توجه به عوامل و ریشه‌های آن به جای پرداختن به عوامل غیراصلی است که متاسفانه تحت تاثیر تبلیغات نادرست و کذب به جای واقعیت به ملتها گفته میشود. بدون شناخت عناصر و ریشه‌های مساله و استفاده از عقلانیت حل مسائل ممکن نیست. در حال حاضر منطقه غرب آسیا علاوه بر مشکل تلخ و دردآور اشغال فلسطین و آوارگی برادران ما از خانه و کاشانه خویش با مشکلات دیگری مثل تروریسم تکفیری، جنگ در سوریه و عراق و حمله ویرانگر به مردم بی گناه یمن و سرکوب مردم بحرین روبرو است.

جمهوری اسلامی ایران با احترام به اصول پذیرفته شده بین المللی از جمله احترام به استقلال و حاکمیت کشورها و عدم دخالت در امور دیگر کشورها، احترام به حق تعیین سرنوشت ملتها و عدم به کارگیری زو برای حل مسائل و با تاکید بر ضرورت شناخت واقعی عوامل بحرانها، همواره آماده کمک به حل مشکلات منطقه بوده و هست و حل مشکل هسته ای تاثیری بر این رویکرد ایران نگذاشته است.

*آغاز اجرای توافق هسته ای چه تاثیر بر مناسبات استفادی با لبنان  خواهد داشت؟

همانطور که می‌دانید یکی از مهمترین دستاوردهای اجرای این توافق رفع مشکلات بانکی است از امروز بانک‌های ایرانی می توانند بدون مانع و مشکلات با بانکهای جهان برای مسایل مالی و پولی همکاری کنند و تجارو کارآفرینان ایرانی و خارجی می توانند از مسیر قانونی و معمول نقل و انتقالات بانکی فعالیت های تجاری خود را و صادرات خود را با تسهیلات بیشتر آغاز کنند. متاسفانه این بخش از تحریمها را می توان مهمترین مانع در گسترش ناسبات اقتصادی لبنان با ایران دانست. امیدواریم بخش بانکی لبنان به خاطر منافع اقتصادی و براساس منطق اقتصاد پیشتاز مناسبات اقتصادی دو کشور باشد.

*تاثیر توافق بر تحولات منطقه چیست؟

توافق هسته ای درسها و نکته های آموزنده زیادی برای جهان و کشورهای منطقه دارد که اگر با دیده انصاف به آن نگریسته شود می توان از آن به عنوان فرصتی برای گشودن صفحه جدید در منطقه استفاده کرد. اولین نکته در این زمینه آن است که باید این پیروزی را متعلق به کشورهای اسلامی و همه کشورهای محروم جهان دانست. لذا همانگونه که طی روزهای اخیر دولت و ملت ایران با سیل پیامهای تبریک از سراسر جهان روبرو بوده اند باید همه آزادگان در این پیروزی خوشحال باشند.

براساس چنین نگاهی مایلم برخی از نکات آموزنده این توافق را برشمارم که می توان از آن در مسائل منطقه بهره جست.

این توافق ثابت کرد گفتگو و دیپلماسی هنوز کارایی دارد و راه کارهای مبتنی بر خشونت و زور که متاسفانه در منطقه به طور جنون آمیزی به کار گرفته میشود نتیجه ای ندارد. این توافق نشان داد خواست ملت ها بر هر امر اولی است و آنچه سرانجام پیروز است خواست و اراده ملتها است ولو سالها تحت سخت ترین مشکلات و تهدیدها قرار بگیرند. این توافق نشان داد باید با دوراندیشی و حکمت منافع بلند مدت را دنبال کرد و راه عزت و صرف و رستگاری تکیه بر مردم است. این توافق نشان داد می‌توان درچارچوب منطق و عقلانیت مسائل را حل و فصل کرد و باید از همین منطق برای حل مسائل منطقه استفاده کرد.

اما در کنار این درسها این توافق فرصت طلایی را فراروی کشورهای منطقه نهاده است که امیدواریم با منصفانه، صادقانه  و با نیت خیر از آن استفاده شود. جمهوری اسلامی ایران از ابتدا در کنار کشورهای منطقه بود و خود را در تامین ثبات و امنیت منطقه شریک و مسئول می داند. چنانکه تاکنون در صف مقدم مبارزه با دو تهدید اصلی در منطقه یعنی تروریسم تکفیری و رژیم اشغالگر قدس بوده است.

فضای پس از برجام فرصت مناسبی است تا در جویی توأم با احترام متقابل برای حل و فصل مسائل بکوشیم و همکاری های اقتصادی خود را گسترش دهیم تا ظرفیت های علمی در کنار هم قرار گیرد و با تهدیدهای منطقه ای به ویژه تهدید اصلی یعنی رژیم صهیونیستی مقابله شود.